Saga Sögu: Innviður í íslensku heilbrigðiskerfi

Hvernig hefur Saga sjúkraskrá byggst upp og af hverju eru tæknilegir innviðir heilbrigðiskerfisins eins og þeir eru í dag? Gunnar Ingi Widnes Friðriksson (Giffi) hefur starfað við heilbrigðistækni í um þrjá áratugi. Allt frá því að vera kerfisstjóri á heilbrigðisstofnun um aldamótin yfir í að vinna með Alþjóðlegu Heilbrigðisstofnuninni (WHO) við gerð rafrænna bólusetningarvottorða á Covid tímum. Hann er fremsti tæknisérfræðingurinn í innviðunum Sögu sjúkraskrá og Heklu heilbrigðisneti og hefur verið starfandi tæknistjóri hjá Helix síðan 2023. Giffi hélt fyrirlestur á heilbrigðisráðstefnu Ský á dögunum þar sem hann fór yfir rekstraröryggi innviða í heilbrigðiskerfinu.

Saga keyrð úr kústaskápum víða um land 

Þróun Sögu sjúkraskrár fór fyrst af stað um aldamótin þar sem flytja átti skráningu á pappír yfir í stafrænt form. Fyrstu heilbrigðisstofnanir tóku Sögu í notkun í kringum 1997 þegar almennir tæknilegir innviðir á Íslandi voru stutt á veg komnir.  

,,Þegar ég starfaði sem kerfisstjóri hjá Heilbrigðisstofnun Suðurlands um aldamótin var Saga uppsett á heilsugæslustöðvum og heilbrigðisstofnunum víða um land. Það er, hún var rekin á hverri stöð fyrir sig.” segir Giffi. Hann heldur áfram ,,Stofnanir voru byggðar fyrir tíma stafvæðingar í heilbrigðiskerfinu og eftir að Saga var innleidd voru heilbrigðisgagnasöfnin, eða grunnarnir, oft bara geymdir í geymslum eða kústaskápum. Þetta var vegna þess að á þeim tíma voru netinnviðir ekki góðir og ekki var hægt að treysta á traust netsamband á milli staða”  

Ekki er lengra síðan að stofnanir treystu fyrst og fremst á samskipti sem fóru almennt fram í gegnum bréfasendingar og faxtæki. ,,Þegar ég var kerfisstjóri var ég til dæmis mjög mikið í því að laga prentara svo lyfseðlablöðin myndu passa rétt, taka afrit af spólum og fara með í bankahólf.” 

Samtengt heilbrigðiskerfi verður til

Árið 2007 breyttist tæknilega umhverfið innan heilbrigðiskerfisins mikið þegar ný tækni var innleidd, Hekla heilbrigðisnet. Hekla er einfalt net sem tengir ólíka aðila í heilbrigðiskerfinu saman og getur miðlað gögnum þeirra á milli og er í dag einn mikilvægasti tæknilegi innviðurinn í íslensku heilbrigðiskerfi. ,,Hekla var þróuð með það að markmiði að halda nýþróun áfram og auðvelda sendingar á gögnum svo sem rafræna lyfseðla, bólusetningar og fleira” útskýrir Giffi.

Þetta voru á þeim tíma stór skref á Íslandi. Á meðan heimurinn var enn að vinna að innleiðingu rafrænna sjúkraskráa var Ísland að samtengja sína sjúkraskrá til að bæta heilbrigðisþjónustuna og auðvelda störf heilbrigðisstarfsmanna.  

Enn voru þó áskoranir í umhverfinu; kerfin voru áfram frekar einangruð, rekstur ólíkur á milli stofnana og netsamband óstöðugt, þá sérstaklega um sveitir landsins.

Öruggara að hafa mikilvæga tæknilega innviði á Íslandi

,,Í dag hafa netinnviðir á Íslandi batnað mjög mikið sem hefur gefið okkur tækifæri til að fækka Sögugrunnum, eða með öðrum orðum, að sameina heilbrigðisgagnasöfn. Það gerir það að verkum að reksturinn verður öruggari og betri því heilt yfir eru staðlaðri vinnubrögð í rekstri grunnanna og sérþekkingin á þeim meiri." Giffi heldur áfram: ,,Samþætting er orðin mikil í heilbrigðiskerfinu og má þar nefna auk Heklu, rafræn læknabréf, samtengingar og miðlægir grunnar hjá embætti landlæknis. Þar eru heilbrigðisgögnum safnað og unnar úr þeim skýrslur ásamt miðlun upplýsinga.” Í dag er umfang Heklu mikið. Það fara nokkur milljón skeyti um Heklu á hverjum degi og það eru um 170 mismunandi aðilar tengdir inn á netið, bæði heilbrigðisþjónusta en einnig aðrir aðilar sem þurfa gögn úr heilbrigðiskerfinu líkt og sýslumenn, sjúkratryggingar og fleira. ,,Þetta er mjög stór og mikilvægur innviður sem nær utan um  allt sem við erum að gera í heilbrigðiskerfinu. Allt er þetta hýst á Íslandi, ekkert af þessu er með neinar tengingar við erlend kerfi nema undirritun skjala og rafræn auðkenning með rafrænum skilríkjum."